Άρθρο

Μια πρώτη ερμηνευτική προσέγγιση των αλλαγών που επήλθαν στο Ν. 3869/2010 για τα Υπερχρεωμένα Νοικοκυριά, όπως είχε τροποποιηθεί δυνάμει του Ν. 4161/2013 μετά και την ψήφιση του ν. 4336/2015 «Συνταξιοδοτικές διατάξεις – Κύρωση του Σχεδίου Σύμβασης Οικονομικής Ενίσχυσης από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας και ρυθμίσεις για την υλοποίηση της Συμφωνίας Χρηματοδότησης».

Τι αλλάζει σε κόκκινα δάνεια, δανειολήπτες, οφειλές του δημοσιού, εύλογες δαπάνες διαβίωσης, ελευθερούς επαγγελματίες, ειρηνοδικεία, ταχεία ρύθμιση μικροοφειλών. Αναλυτικά οι αλλαγές στην διαδικασία για την υπαγωγή στο νόμο Κατσέλη αλλά και τις υφιστάμενες αιτήσεις δανειοληπτών που εκκρεμεί η εκδίκαση τους.

Ανάλυση από τον Νομικό Συμβούλο της Ένωσης Καταναλωτών και Δανειοληπτών, κύριο Μιχαήλ Ι. Κούβαρη και Διαπιστευμένο Διαμεσολαβητή.

Με τη νέα αναθεώρηση του ν. 3869/2010, επιχειρείται η βελτίωση του πλαισίου λειτουργίας του, η σύντμηση των προθεσμιών εκδίκασης -δύο (2) μήνες από την κατάθεση της αίτησης για τη συζήτηση του προδικαστικού συμβιβασμού, άλλως του αιτήματος χορήγησης προσωρινής διαταγής και έξι (6) μήνες από την κατάθεση, άλλως τέσσερις (4) μήνες από την ημέρα συζήτησης του προδικαστικού συμβιβασμού, άλλως του αιτήματος χορήγησης προσωρινής διαταγής, για τη συζήτηση της υπόθεσης, ενώπιον του αρμοδίου Ειρηνοδικείου, κατά τη διαδικασία της Εκουσίας Δικαιοδοσίας- των εν λόγω υποθέσεων, η συνολική ρύθμιση των οφειλών των δανειοληπτών συμπεριλαμβάνοντας και οφειλές προς τη Δ.Ο.Υ., τα ασφαλιστικά ταμεία και τους Ο.Τ.Α. –με μοναδική προϋπόθεση να μην έχουν δημιουργηθεί κατά το τελευταίο έτος πριν την υποβολή της σχετικής αίτησης του άρθρου 4 του ανωτέρω νόμου και με εξαίρεση τις δημιουργηθείσες από δόλο ή βαριά αμέλεια οφειλές και με τη ρητή εξαίρεση των οφειλών που έχουν δημιουργηθεί από μη απόδοση Φ.Π.Α., καθώς και της διατροφής προς σύζυγο ή ανήλικο τέκνο-, ο περιορισμός της καταχρηστικής υποβολής αιτήσεων από δανειολήπτες που δεν έχουν τις τυπικές προϋποθέσεις υπαγωγής –συγκεκριμένα η κατάθεση χωρίζεται πλέον σε τέσσερα (4) μέρη α) την κατάθεση της αίτησης του αρ. 4 του ανωτέρω νόμου, ομού μετά του φακέλου προδικασίας με τα απαιτούμενα δικαιολογητικά έγγραφα, β) τον τυπικό έλεγχο της ανωτέρω αιτήσεως από την αρμόδια γραμματεία του οικείου Ειρηνοδικείου εντός διαστήματος δύο (2) ημερών από την κατάθεση της αίτησης, που συνεπάγεται τη δυνατότητα συμπλήρωσης του φακέλου προδικασίας με ελλείποντα δικαιολογητικά έγγραφα εντός δεκαπέντε (15) ημερών από την κατάθεση της αίτησης, ακόμα και την αρχειοθέτησή της σε περίπτωση που θεωρηθεί τυπικά απαράδεκτη, γ) την ολοκλήρωση της διαδικασίας κατάθεσης της αίτησης με τον προσδιορισμό των δικασίμων τόσο για τη συζήτηση του σταδίου του προδικαστικού συμβιβασμού, άλλως του αιτήματος χορήγησης προσωρινής διαταγής, όσο και για τη συζήτηση της αιτήσεως κατά τη διαδικασία της Εκουσίας Δικαιοδοσίας και δ) την επίδοση της αίτησης προς πάσης φύσεως πιστωτές και εγγυητές του αιτούντος εντός χρονικού διαστήματος δεκαπέντε (15) ημερών από τη συμπλήρωση της διαδικασίας κατάθεσης της αίτησης- η θεσμική πλέον σημασία των όρων “συνεργάσιμος δανειολήπτης” –η εξειδίκευση του όρου και η θεώρησή του ως προαπαιτούμενο εκκινεί από την 01η -01-2016- και “εύλογες δαπάνες διαβίωσης” –όπως αυτές θα καθορίζονται από την Ε.Λ.Σ.Τ.Α.Τ.

Συγκεκριμένα, με την παρ. 1 του άρθρου 1 με την οποία αντικαθίσταται το άρθρο 1 του ν. 3869/2010.: διευκρινίζεται ότι στις ρυθμίσεις του νόμου υπάγονται όλα τα φυσικά πρόσωπα που δε διαθέτουν πτωχευτική ικανότητα, δηλαδή, μισθωτοί, άνεργοι, ελεύθεροι επαγγελματίες, και πρώην έμποροι που, κατά το χρόνο υποβολής της αίτησης υπαγωγής έχουν χάσει την πτωχευτική ικανότητα και δεν τελούν υπό πτώχευση. Τα παραπάνω πρόσωπα πρέπει να τελούν σε γενική και μόνιμη αδυναμία εξυπηρέτησης των οφειλών τους. Διευκρινίζεται επίσης ότι στις ρυθμίσεις δύνανται να υπαχθούν ληξιπρόθεσμες οφειλές, ενώ αποκλείονται περιπτώσεις δόλιας χρεωκοπίας. Επιπλέον διευρύνεται το πεδίο εφαρμογής των διατάξεων του ν. 3869/2010 και σε ρύθμιση βεβαιωμένων οφειλών προς το Δημόσιο, τη Φορολογική Διοίκηση, τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης Α’ και Β’ βαθμού και τους Οργανισμούς Κοινωνικής Ασφάλισης. Σε περίπτωση προηγούμενης υπαγωγής των οφειλών προς το Δημόσιο σε άλλο ρυθμιστικό πλαίσιο, ο οφειλέτης επιλέγει εάν επιθυμεί να το διατηρήσει ή να υπαχθεί στις διατάξεις του ν. 3869/2010, αλλά σε κάθε περίπτωση δεν είναι δυνατή η παράλληλη χρήση άλλου θεσμικού πλαισίου διευθέτησης οφειλών. Εξαιρούνται της ρύθμισης, οφειλές αιτία των οποίων είναι τυχόν αδίκημα οφειλόμενο σε δόλο, βαριά αμέλεια (αδικοπραξία) ή σε χρηματικές ποινές ή διοικητικά πρόστιμα. Συνεπώς, δεν είναι δυνατή η ρύθμιση οφειλών που προέρχονται από μη απόδοση Φόρου Προστιθέμενης Αξίας (ΦΠΑ) καθώς η μη απόδοσή τους αποτελεί αδίκημα. Στις ρυθμιζόμενες οφειλές δεν συμπεριλαμβάνονται όσες αφορούν υποχρεώσεις διατροφής συζύγου ή ανηλίκου τέκνου. Επιπλέον, οι παραπάνω οφειλές δεν πρέπει να έχουν δημιουργηθεί κατά το τελευταίο έτος πριν την υποβολή αίτησης υπαγωγής στις διατάξεις του ν. 3869/2010. Οι οφειλές προς το Δημόσιο πρέπει υποχρεωτικά να συντρέχουν με οφειλές προς ιδιώτες. Με την παρ. 2 του άρθρου 1 με την οποία τροποποιείται – συμπληρώνεται το άρθρο 2 του ν. 3869/2010: καθορίζεται η υποχρέωση των φορέων του Δημοσίου να παρέχουν βεβαιώσεις οφειλών προς υπαγωγή στη ρύθμιση.

Το σύνολο των ανωτέρω αλλαγών έχει ως αποκλειστικό στόχο τη σφαιρική και ολοκληρωμένη αντμετώπιση του ζητήματος της υπερχρέωσης, είτε αυτή προέρχεται από οφειλές προς ιδιώτες, προς πιστωτικά ιδρύματα, το Δημόσιο, τα ασφαλιστικά ταμεία, τους Ο.Τ.Α. και ευθυγραμμίζεται και με τη θεσπισμένη με την προηγούμενη αναθεώρηση του νόμου Κατσέλη, με το ν. 4161/2013 έννοια της υποχρεωτικής καθολικότητας πιστωτών. Αναφορικά με την περίληψη οφειλών προς Δ.Ο.Υ. και ασφαλιστικά ταμεία στο ν. 3869/2010, ο νομοθέτης θέτει ως προαπαιτούμενο να μην έχουν δημιουργηθεί κατά το τελευταίο έτος πριν την υποβολή της αιτήσεως του αρ. 4 του ανωτέρω νόμου, εξαιρεί τις δημιουργηθείσες από δόλο ή βαριά αμέλεια οφειλές, εξαιρεί ρητά τις οφειλές που έχουν δημιουργηθεί από μη απόδοση Φ.Π.Α. και τις οφειλές που προκύπτουν από υποχρέωση διατροφής συζύγου ή ανηλίκου τέκνου και αποκλείει την κατάθεση αίτησης υπαγωγής στο νόμο Κατσέλη σε δανειολήπτες που έχουν αποκλειστικά και μόνο οφειλές προς Δ.Ο.Υ., Δημόσιο και Ασφαλιστικά Ταμεία, δίχως να έχουν παράλληλα και οφειλές προς ιδιώτες ή πιστωτικά ιδρύματα. Μάλιστα, ο νομοθέτης δίνει στο δανειολήπτη δυνατότητα επιλογής της ρύθμισης που θα ακολουθήσει αναφορικά με τις ανωτέρω οφειλές, θεσπίζοντας, όμως, παράλληλα την αρχή του ασυμβίβαστου αναφορικά με τα θεσμικά πλαίσια διευθέτησης οφειλών. Συγκεκριμένα, πρόσωπα που έχουν ρυθμίσει καθ’οιονδήποτε τρόπο τις ανωτέρω οφειλές κάνοντας χρήση ενός άλλου θεσμικού πλαισίου (π.χ. 100 δόσεις) θα πρέπει να εγκαταλείψουν την εν λόγω ρύθμιση, εφόσον επιθυμούν να υπαχθούν στις νέες διατάξεις του ν. 3869/2010, που ισχύουν ως τροποποιήθηκαν.

Εν συνεχεία, ο νομοθέτης ορίζει ότι “….η διάταξη καταλαμβάνει κατ’ αρχάς αιτήσεις που υποβάλλονται μετά την έναρξη ισχύος του ν. 4336/2015, ενώ σύμφωνα με τη μεταβατική διάταξη της παρ. 3 του άρθρου 2 του Κεφαλαίου Α της υποπαραγράφου Α4 της παραγράφου Α’ του Μέρους Β’, και οφειλέτες που έχουν ήδη υποβάλει αιτήσεις υπαγωγής αλλά κατά τη δημοσίευση του παρόντος δεν έχει επέλθει δικαστικός συμβιβασμός αυτών, δύνανται να επανυποβάλλουν αιτήσεις προκειμένου να συμπεριληφθούν και οφειλές τους προς το Δημόσιο, παραιτούμενοι από την προηγούμενη αίτηση. Με τις παρ. 3 και 4 του άρθρου 1 με τις οποίες τροποποιούνται οι παρ. 1 και 2 του άρθρου 4 του ν. 3869/2010 αντίστοιχα:. περιγράφεται η διαδικασία υποβολής της αίτησης υπαγωγής στις διατάξεις του ν. 3869/2010 και τα απαιτούμενα για την υπαγωγή δικαιολογητικά. Παρέχεται επιπλέον νομοθετική εξουσιοδότηση για έκδοση Κοινή Απόφασης των συναρμοδίων Υπουργών, με την οποία θα προσδιορίζονται ο τύπος της αίτησης με τυποποιημένα υποδείγματα και τα απαιτούμενα συνοδευτικά έγγραφα και δικαιολογητικά. Με την αίτηση κατατίθενται: α. σχέδιο για τη διευθέτηση οφειλών ή, β. εφόσον ο οφειλέτης πληροί τις προϋποθέσεις της εισαγόμενης παρ. 5α του ν. 3869/2010, αίτημα διαγραφής οφειλών. Η αίτηση συνοδεύεται και από υπεύθυνη δήλωση αναφορικά με την ορθότητα του περιεχομένου της αίτησης και την ορθότητα των δικαιολογητικών. Με τις παρ. 5 και 6 του άρθρου 1 με τις οποίες τροποποιείται η παρ. 3 του άρθρου 4 του ν. 3869/2010 και προστίθεται νέα παρ. 4 στο ίδιο άρθρο: περιγράφεται η διοικητική διαδικασία παραλαβής, ελέγχου και εν γένει διαχείρισης των αιτήσεων και των απαιτουμένων δικαιολογητικών από τις Γραμματείες των ειρηνοδικείων. Σε περίπτωση που διαπιστώνεται έλλειψη δικαιολογητικών, με ευθύνη της Γραμματείας καλείται ο οφειλέτης να τα προσκομίσει, εντός δεκαπέντε (15) ημερών από την υποβολή της αίτησης, ενώ σε περίπτωση παρέλευσης άπρακτης της προθεσμίας, η αίτηση τίθεται στο αρχείο και δεν προσδιορίζεται δικάσιμος. Με την παρ. 7 του άρθρου 1 με την οποία αντικαθίσταται η παρ. 5 του άρθρου 4 του ν. 3869/2010, με την παρ. 10 του άρθρου 1 με την οποία αντικαθίσταται η παρ. 2 του άρθρου 5 του ν. 3869/2010, με την παρ. 14 του άρθρου 1 με την οποία αντικαθίσταται η παρ. 1 του άρθρου 6 του ν. 3869/2010 και με την παρ. 15 του άρθρου 1 με την οποία αντικαθίσταται η παρ. 2 του άρθρου 6 του ν. 3869/2010: καθορίζονται δικαστικές προθεσμίες ως ακολούθως: α. η δικάσιμος για τη συζήτηση της αίτησης προσδιορίζεται εντός έξι (6) μηνών από την ημερομηνία ολοκλήρωσης της υποβολής της αίτησης. β. η επίδοση αντιγράφου της αίτησης στους πιστωτές γίνεται εντός δεκαπέντε (15) ημερών από την ολοκλήρωση της κατάθεσης της αίτησης. γ. η ημερομηνία επικύρωσης προσδιορίζεται εντός δύο (2) μηνών από την ολοκλήρωση της κατάθεσης, κατά την οποία είτε επικυρώνεται ο ενδεχόμενος δικαστικός συμβιβασμός από τον ειρηνοδίκη είτε συζητείται ενδεχόμενο αίτημα για έκδοση προσωρινής διαταγής και λήψης προληπτικών μέτρων. δ. η ακροαματική διαδικασία προσδιορίζεται εντός τεσσάρων (4) μηνών από την έκδοση προσωρινής διαταγής. ε. η αναστολή των καταδιωκτικών μέτρων δεν μπορεί να παρατείνεται πέραν των έξι (6) μηνών από την ολοκλήρωση της κατάθεσης της αίτησης.

Σε κάθε περίπτωση όμως, εφόσον δεν τηρούνται οι παραπάνω προθεσμίες δίχως υπαιτιότητα του οφειλέτη, αυτός μπορεί να υποβάλει νέο σχετικό αίτημα με το οποίο θα επέρχεται αναστολή καταδιωκτικών μέτρων. Με της παρ. 8 άρθρου 1 με την οποία αντικαθίσταται η παρ. 6 του άρθρου 4 του ν. 3869/2010: καθορίζεται η υποχρέωση του οφειλέτη σε σύμμετρη ικανοποίηση των πιστωτών του, μηνιαίως, κατά το σχέδιο αποπληρωμής που έχει επικυρωθεί ή σύμφωνα με την απόφαση προσωρινής διαταγής και αναστέλλεται η παραγραφή των απαιτήσεων των πιστωτών. Με τις παρ. 11 με την οποία προστίθεται παράγραφος 3 στο άρθρο 5 του ν. 3869/2010 και με την παρ. 17 με την οποία αντικαθίσταται το εδ. α’ της παρ. 2 του άρθρου 8 του ν. 3869/2010: Εισάγεται το κριτήριο των ευλόγων δαπανών διαβίωσης του οφειλέτη και της οικογένειάς του, όπως εκάστοτε προσδιορίζεται από την Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία ΕΛΣΤΑΤ, ως εξαιρούμενες από το εισόδημα του οφειλέτη και της οικογένειάς του, προκειμένου να καθοριστούν οι μηνιαίες καταβολές προς του πιστωτές του, τόσο με την προσωρινή διαταγή όσο και με την οριστική δικαστική απόφαση. Ταυτόχρονα, όμως, προβλέπεται ότι, σε κάθε στάδιο, το τυχόν υπερβαίνον τις εύλογες δαπάνες διαβίωσης, αποδίδεται στους πιστωτές του οφειλέτη, μέσω των μηνιαίων καταβολών. Με την παρ. 12 του άρθρου 1 με την οποία προστίθεται παρ. στο 4 στο άρθρο 5 του ν. 3869/2010: Προσδιορίζεται με σαφήνεια η υποχρέωση του οφειλέτη να τηρεί τις υποχρεώσεις του και να καταβάλει μηνιαίως το καθορισμένο ποσό, ενώ σε περίπτωση μη καταβολής τριών (3) δόσεων στο ίδιο έτος, παύει η αναστολή των καταδιωκτικών μέτρων.

Με τις ανωτέρω αλλαγές επιδιώκεται μία αντικειμενοποίηση των δαπανών διαβίωσης του δανειολήπτη, θέτοντας ως προαπαιτούμενο για τον καθορισμό της δόσης τόσο της προσωρινής, όσο και της οριστικής ρύθμισης την κάλυψη των δημοσιευμένων από την Ε.Λ.Σ.Τ.Α.Τ. “ευλόγων” δαπανών διαβίωσης για κάθε κατηγορία δανειοληπτών. Το ύψος της δόσης προκύπτει από την αφαίρεση από το μέσο μηνιαίο από κάθε πηγή εισόδημα του δανειολήπτη, των ευλόγων εξατομικευμένων δαπανών διαβίωσής του, ενώ σε περίπτωση που το αποτέλεσμα είναι αρνητικό ή μηδενικό, υπάρχει δυνατότητα καθορισμού και μηδενικής μηνιαίας δόσης για την εξυπηρέτηση των οφειλών. Μάλιστα η καθυστέρηση καταβολής τριών (3) συνεχόμενων μηνιαίων δόσεων ως λόγος παύσης της αναστολής των καταδιωκτικών μέτρων, γίνεται πλέον συνολικά κατά τη διάρκεια ενός (1) ημερολογιακού έτους και όχι διαδοχικά. Επομένως, εφόσον δανειολήπτης που έχει υπαχθεί στο νόμο Κατσέλη καθυστερήσει κατά τη διάρκεια εκάστου έτους της ρύθμισης, την καταβολή χρηματικού ποσού, που συνολικά ανέρχεται στο ύψος τριών (3) δόσεων, τότε θεμελιώνεται λόγος έκπτωσής του από τη ρύθμιση. Η αυστηροποίηση των όρων τήρησης της ρύθμισης έχει ως στόχο τον περιορισμό των καταχρηστικών αιτήσεων και την υπογράμμιση της συνέπειας ως προϋπόθεση υπαγωγής στις διατάξεις του νόμου. Ακολουθούν οι εύλογες δαπάνες διαβίωσης της Ε.Λ.Σ.Τ.Α.Τ., που σήμερα ισχύουν:

“…..ΕΥΛΟΓΕΣ ΔΑΠΑΝΕΣ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ

Αποσαφηνίστηκαν τα κατώτατα και τα ανώτατα όρια των ευλόγων δαπανών διαβίωσης από το Υπούργειο Ανάπτυξης, προκειμένου να καθοριστούν με αντικειμενικά κριτίρια, συγκεκριμέν:

(Δελτίο τύπου ΕΛΣΤΑΤ από 9/7/2015)

Ο προσδιορισμός των εύλογων δαπανών, θα γίνεται σε εξατομικευμένη βάση, με χρήση ειδικών συντελεστών στάθμισης ανάλογα με τη σύνθεση του νοικοκυριού.

• 1η ομάδα: αφορά τις πιο βασικές δαπάνες για τη διαβίωση του νοικοκυριού, οι οποίες περιλαμβάνεται η διατροφή, η ένδυση και υπόδηση, τα λειτουργικά έξοδα κατοικίας, η μετακίνηση, η επισκευή και συντήρηση επίπλων και οικιακού εξοπλισμού, τα είδη οικιακής κατανάλωσης και ατομικής φροντίδας, η ενημέρωση και μόρφωση, οι υπηρεσίες τηλεφωνίας και ταχυδρομείων, τα είδη και οι υπηρεσίες υγείας, οι υπηρεσίες εκπαίδευσης, οι υπηρεσίες κοινωνικής προστασίας και οι οικονομικές υπηρεσίες.

• 2η ομάδα: περιλαμβάνει επιπλέον δαπάνες εστίασης.

• 3η ομάδα: περιλαμβάνει επιπλέον διαρκή αγαθά και συσκευές

• 4η ομάδα: περιλαμβάνει επιπλέον δαπάνες για κατανάλωση αλκοολούχων ποτών και καπνού, αεροπορικές μετακινήσεις, τουριστικές υπηρεσίες και υπηρεσίες αναψυχής, πολιτισμού και αθλητισμού.

Ο υπολογισμός των εύλογων δαπανών διαβίωσης έγινε από εμπειρογνώμονες των υπουργείων Ανάπτυξης και Οικονομικών και στηρίχθηκε στα στοιχεία της Έρευνας Οικογενειακών Προϋπολογισμών (ΕΟΠ) που διενεργείται κάθε χρόνο από την Ελληνική Στατιστική Αρχή.

Επιπλέον, η χρονική ισχύς της προστασίας των δανειοληπτών που θα ενταχθούν στις διατάξεις του ανωτέρω νόμου είναι αρκετά περιορισμένη. Συγκεκριμένα για το χρονικό διάστημα δύο (2) μηνών από την κατάθεση της αίτησης –ήτοι μέχρι την ημερομηνία συζήτησης του προδικαστικού συμβιβασμού, άλλως συζήτησης του αιτήματος χορήγησης προσωρινής διαταγής- επέρχεται αυτοδικαίως αναστολή των πάσης φύσεως καταδιωκτικών μέων των πιστωτών. Η απόφαση χορήγησης προσωρινής διαταγής έχει μέγιστη ισχύ για συνολικό χρονικό διάστημα έξι (6) μηνών, εντός του οποίου διαστήματος περιλαμβάνεται και το αρχικό ανωτέρω δίμηνο και όχι μέχρι την ημερομηνία έκδοσης οριστικής αποφάσεως επί της αιτήσεως, ως ίσχυε μέχρι σήμερα. Με τη διάταξη αυτή υπογραμμίζεται ο προσωρινός χαρακτήρας της προστασίας, που παρέχει ο νόμος, με τη χορήγηση προσωρινής διαταγής και αναβιώνει, εκ νέου, η δυνατότητα αίτησης για λήψη ασφαλιστικών μέτρων του άρθρου 6 του ανωτέρω νόμου, προκειμένου να αιτηθεί ο δανειολήπτης προστασία έναντι των πιστωτών του, για το χρονικό διάστημα πέραν του ανώτατου εξάμηνου ορίου ισχύος της προσωρινής διαταγής, σε περίπτωση, που για τον οποιοδήποτε λόγο, η αίτησή του έχει προσδιορισθεί σε χρόνο μεταγενέστερο του εξαμήνου από την κατάθεση της αίτησής του.

Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΑΧΕΙΑΣ ΡΥΘΜΙΣΗΣ ΜΙΚΡΟΟΦΕΙΛΩΝ

Με την παρ. 13 του άρθρου 1 με την οποία προστίθεται άρθρο 5α στο ν. 3869/2010: Προβλέπεται διαδικασία Ταχείας Διευθέτησης Μικρο-οφειλών. Η διάταξη αφορά υπερχρεωμένα φυσικά πρόσωπα της παρ. 1 του ν. 3869/2010 για τα οποία συντρέχουν σωρευτικά οι ακόλουθες προϋποθέσεις, κατά το χρόνο υποβολής αίτησης υπαγωγής: α. Το σύνολο των οφειλών τους δεν υπερβαίνει τις είκοσι χιλιάδες (20.000) ευρώ β. Έχουν μηδενικό εισόδημα γ. Δε διαθέτουν ακίνητη περιουσία δ. Δεν έχουν μεταβιβάσει ή εκποιήσει ακίνητη περιουσία τον τελευταίο χρόνο ε. Το σύνολο της λοιπής περιουσίας τους, συμπεριλαμβανομένων τυχών καταθέσεων δεν υπερβαίνει τα χίλια (1.000) ευρώ στ. Υπήρξαν συνεργάσιμοι δανειολήπτες, όπως η έννοια προσδιορίζεται στον Κώδικα Δεοντολογίας των Τραπεζών. Ειδικά η τελευταία προϋπόθεση θα λαμβάνεται υπόψη για αιτήσεις που θα υποβληθούν από το έτος 2016 και έπειτα, δεδομένου ότι ο Κώδικας Δεοντολογίας Τραπεζών τέθηκε τυπικά σε ισχύ από το έτος 2015 αλλά τίθεται σε εφαρμογή σταδιακά. Για οφειλέτες που πληρούν τις παραπάνω προϋποθέσεις, προβλέπεται: – άμεση διαγραφή οφειλών. – περίοδος επιτήρησης δεκαοκτώ (18) μηνών κατά την οποία εάν υπάρξει οποιαδήποτε μεταβολή της περιουσιακής τους κατάστασης οφείλουν να ενημερώσουν τους πιστωτές τους και το δικαστήριο. Επίσης, κατά την περίοδο επιτήρησης οι πιστωτές νομιμοποιούνται να ενημερώσουν το δικαστήριο για οποιαδήποτε μεταβολή της περιουσιακής κατάστασης του οφειλέτη περιέλθει σε γνώση τους. – σε περίπτωση μεταβολής της περιουσιακής κατάστασης, οι οφειλέτες νομιμοποιούνται να ζητήσουν μεταρρύθμιση της δικαστικής απόφασης, έτσι ώστε να μπορούν να εφαρμοστούν οι λοιπές διατάξεις του ν. 3869/2010, προτείνοντας σχέδιο αποπληρωμής. – τυχόν απόκρυψη περιουσιακής μεταβολής από τον οφειλέτη, κατά την περίοδο επιτήρησης, επιφέρει άρση διαγραφής και τις προβλεπόμενες στο ν. 3869/2010 κυρώσεις σε περίπτωση μη τήρησης της υποχρέωσης ειλικρίνειας. Μετά τη λήξη της περιόδου επιτήρησης, η νομική κατάσταση της υπερχρέωσης του οφειλέτη αίρεται.

Η διαδικασία της ταχείας ρύθμισης μικροοφειλών έχει ως στόχο την αντιμετώπιση των προβλημάτων δανειοληπτών, που δεν ενέπιπταν στην έννοια της υπερχρέωσης και οι οποίοι μέχρι σήμερα είτε κατέφευγαν στο νόμο Κατσέλη λαμβάνοντας μακρινές δικασίμους, είτε δίσταζαν να υπαχθούν, προσπαθώντας με την αρωγή προσώπων που τους συνέδραμαν και αποστερούμενοι κάθε έννοιας αξιοπρεπούς διαβίωσης, να παραμένουν ενήμεροι, καθώς και το απαιτούμενο «ξεσκαρτάρισμα» του «κακού» και ανεπίδεκτου είσπραξης χαρτοφυλακείου των πιστωτικών ιδρυμάτων, με την ταυτόχρονη διαγραφή των εν λόγω απαιτήσεων από τους ισολογισμούς τους. Σημειωτέον ότι από τις 19-08-2015 οι προϋποθέσεις υπαγωγής, που σωρευτικά πρέπει να ισχύουν είναι πέντε (5) :

Α) ύψος οφειλών μικρότερο από είκοσι χιλιάδες ευρώ (20.000€)

Β) μηδενικό εισόδημα –αδιευκρίνιστο παραμένει αν θα πρέπει και το οικογενειακό εισόδημα να είναι μηδενικό, ή μόνο το ατομικό-

Γ) ανυπαρξία ακίνητης περιουσίας

Δ) Μη μεταβίβαση ή εκποίηση ακίνητης περιουσίας κατά τον τελευταίο χρόνο πριν την υποβολή της αίτησης

Ε) Το σύνολο της λοιπής περιουσίας τους, συμπεριλαμβανομένων τυχών καταθέσεων δεν υπερβαίνει τα χίλια (1.000) ευρώ

Στις παραπάνω πέντε (5) προϋποθέσεις, προστίθεται από 01-01-2016 και μία έκτη, η έννοια του “συνεργάσιμου δανειολήπτη”, η οποία πρώτη φορά αναφέρθηκε στον Κώδικα Δεοντολογίας των Τραπεζών και αναμένεται μελλοντικά και μέχρι το τέλος του έτους να εξειδικευτεί εκ νέου.

Με την παρ. 16 του άρθρου 1 με την οποία αντικαθίσταται το εδάφιο α’ της παρ. 3 του άρθρου 6 του ν. 3869/2010: η διάταξη αναδιατυπώνεται προκειμένου να διευκρινιστεί το πεδίο εφαρμογής της σε ιδιωτικές οφειλές. Με την παρ. 18 του άρθρου 1 με την οποία αντικαθίσταται το άρθρο 9 του ν. 3869/2010: Βελτιώνεται η προγενέστερη ρύθμιση του ν.3869/2010 με την οποία προβλέπεται, με τη δικαστική απόφαση, δυνατότητα ρευστοποίησης της ακίνητης περιουσίας του οφειλέτη, εκτός της κύριας κατοικίας του. Με την προϊσχύουσα διάταξη της παρ. 2 του άρθρου 9 του ν. 3869/2010, η προστασία της κύριας κατοικίας εκτείνεται σε αντικειμενική αξία κύριας κατοικίας ύψους ίσου με το αφορολόγητο ποσό αντικειμενικής αξίας της πρώτης κατοικίας, συν πενήντα τοις εκατό (50%). Με την τροποποιημένη διάταξη καθορίζονται ως κριτήρια για την προστασία της πρώτης κατοικίας α) το εισόδημα του οφειλέτη, β) η αξία της πρώτης κατοικίας και γ) το ύψος του συνόλου των οφειλών. Παρέχεται δε, νομοθετική εξουσιοδότηση σε έκδοση κοινής υπουργικής απόφασης, με την οποία θα καθορίζονται τα όρια των παραπάνω κριτηρίων. Έως την έκδοση της κοινής υπουργικής απόφασης, σύμφωνα με τη μεταβατική διάταξη της παρ. 6 του άρθρου 2, εξακολουθεί να εφαρμόζεται η αρχική διάταξη (αντικειμενική αξία κύριας κατοικίας ύψους ίσου με το αφορολόγητο ποσό αντικειμενικής αξίας της πρώτης κατοικίας, συν πενήντα τοις εκατό (50%). Με την παρ. 19 του άρθρου 1 με την οποία προστίθεται παράγραφος 4 στο άρθρο 10 του ν. 3869/2010: Εισάγεται και στο σημείο αυτό η έννοια του συνεργάσιμου δανειολήπτη κατά τον Κώδικα Δεοντολογίας Τραπεζών. {Η προϋπόθεση θα λαμβάνεται υπόψη για αιτήσεις που θα υποβληθούν από το έτος 2016 και έπειτα, δεδομένου ότι ο Κώδικας Δεοντολογίας Τραπεζών τέθηκε τυπικά σε ισχύ από το έτος 2015 αλλά τίθεται σε εφαρμογή σταδιακά}

Στο σημείο αυτό πρέπει να τονισθεί ότι οι προϋποθέσεις προστασίας της κύριας ή της μοναδικής κατοικίας του αιτούντος δανειολήπτη μεταβάλλονται. Μέχρι σήμερα το όριο ήταν το αφορολόγητο όριο απόκτησης κύριας κατοικίας, προσαυξημένο κατά 50%. Το όριο αυτό θα συνεχίσει να ισχύει για χρονικό διάστημα τουλάχιστον ενός (1) μηνός, ήτοι μέχρι τις 19-09-2015, οπότε και ο νομοθέτης ορίζει ότι θα εκδοθεί Κ.Υ.Α. απόφαση, που θα καθορίζει τις νέες προϋποθέσεις προστασίας του άρθρου 9 του ανωτέρω νόμου. Στο παρόν νομοθέτημα, ο νομοθέτης μας προετοιμάζει για τη θεσμοθέτηση, μετά την έκδοση της ανωτέρω Κ.Υ.Α., μίας προστασίας που θα λαμβάνει υπόψιν α) την αξία της κύριας ή μοναδικής κατοικίας –αδιευκρίνιστο παραμένει αν σημείο αναφοράς θα είναι η αντικειμενική αξία, ως ίσχυε με την αναθεώρηση του ν. 3869/2010, με το ν. 4161/2013, ή αν θα επιστρέψουμε στο αρχικό σημείο αναφοράς της εκτιμώμενης εμπορικής αξίας του ν. 3869/2010, που ίσχυε μέχρι και το έτος 2013-, β) το εισόδημα του εκάστοτε δανειολήπτη –προδιαθέτει για τη θέσπιση ανώτατου ύψους ατομικού και οικογενειακού μέσου μηνιαίου ή ετήσιου εισοδήματος, προκειμένου να μειώσει την καταχρηστική υποβολή αιτήσεων από δανειολήπτες, που δε βρίσκονται σε μόνιμη και γενική αδυναμία- και γ) το συνολικό ύψος των οφειλών του -–προδιαθέτει για τη θέσπιση ανώτατου ύψους συνόλου οφειλών, προκειμένου να μειώσει την καταχρηστική υποβολή αιτήσεων από δανειολήπτες, που έχουν διογκωμένο συνολικό ύψος οφειλών εξαιτίας της χρόνιας υπερημερίας τους στην καταβολή της μηνιαίας δόσης.

Με την παρ. 20 του άρθρου 1 με την οποία προστίθεται παράγραφος 3 στο άρθρο 13 του ν. 3869/2010: Εισάγεται διάταξη για ανάπτυξη και τήρηση Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος στα ειρηνοδικεία της χώρας και παρέχεται νομοθετική εξουσιοδότηση στον Υπουργό Δικαιοσύνης Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για έκδοση υπουργικής απόφασης, προκειμένου να καθοριστούν οι λεπτομέρειες εφαρμογής. Με την παρ. 1 του άρθρου 2: Υποχρεούνται όλοι οι οφειλέτες που έχουν υποβάλει αίτηση υπαγωγής στις διατάξεις του ν. 3869/2010 και κατά το χρόνο έναρξης ισχύος του ν. 4336/2015 η υπόθεσή τους εκκρεμεί για διάστημα άνω των έξι (6) μηνών από την υποβολή της αίτησης, χωρίς να έχει εκδικαστεί ή να έχει επέλθει δικαστικός συμβιβασμός, να προσκομίσουν επικαιροποιημένα τα στοιχεία που απαιτούνται για υποβολή της αίτησης, ενώ τυχόν παράβαση της διάταξης και μη υποβολή επικαιροποιημένων στοιχείων, επιφέρει για τον οφειλέτη τις συνέπειες της μη ειλικρινούς δήλωσης και απώλεια προστασίας. Η διάταξη εισάγεται με δεδομένο ότι εκκρεμούν περί τις 130.000 αιτήσεις και είναι αναγκαίο να επανεξεταστεί η συνδρομή των τυπικών προϋποθέσεων υποβολής αίτησης. Με την παρ. 4 του άρθρου 2: Υποχρεούνται όλοι οι οφειλέτες που έχουν υποβάλει αίτηση υπαγωγής στις διατάξεις του ν. 3869/2010 που η υπόθεσή τους έχει προσδιοριστεί να συζητηθεί πέραν μιας τριετίας από το χρόνο έναρξης ισχύος του ν. 4336/2015, να υποβάλλουν, εντός τεσσάρων (4) μηνών από την έναρξη ισχύος, αίτηση για επαναπροσδιορισμό της συζήτησης της υπόθεσής τους σε συντομότερη δικάσιμο. Εάν δεν υποβληθεί σχετική αίτηση εντός του προβλεπόμενου διαστήματος, οι δικάσιμοι επαναπροσδιορίζονται αυτεπαγγέλτως σε συντομότερη δικάσιμο, εντός τριετίας. Οι παραπάνω επαναπροσδιορισμοί δικασίμων γίνονται ατελώς για τον αιτούντα. Η διάταξη εισάγεται προκειμένου να αντιμετωπιστεί το πλήθος των υποθέσεων που εκκρεμούν, καθώς η σύσταση νέων Τμημάτων στα ειρηνοδικεία και οι προσλήψεις νέων ειρηνοδικών, καθιστούν εφικτό τον ορισμό σύντομης δικασίμου για όλες τις υποθέσεις, η συζήτηση των οποίων έχει αρχικά προσδιοριστεί πέραν της τριετίας (επί της ουσίας πέραν του έτους 2018). Με το άρθρο 3: Τροποποιείται ο Κώδικας Οργανισμού Δικαστηρίων και Δικαστικών Λειτουργών και συστήνονται Τμήματα σε ειρηνοδικεία της Επικράτειας, για την ταχεία εκδίκαση υποθέσεων που εκκρεμούν. Με το άρθρο 4: Αυξάνονται οι Οργανικές Θέσεις ειρηνοδικών και δικαστικών υπαλλήλων που υπηρετούν σε ειρηνοδικεία, έτσι ώστε να στελεχωθούν τα νέα Τμήματα και να αντιμετωπιστεί διοικητικά το πλήθος των υποθέσεων που εκκρεμούν. Έναρξη Ισχύος Η ισχύς των διατάξεων αρχίζει από την υπογραφή της Σύμβασης Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης της Παρ. Β’ του άρθρου 3 του ν. 4336/2015 από τα συμβαλλόμενα μέρη, την 19η Αυγούστου 2015.

Οι μεταβατικές διατάξεις χρήζουν μεγάλης προσοχής:

• Όλες οι αιτήσεις που εκκρεμούν (έχουν κατατεθεί, δεν έχουν εκδικαστεί και δεν έχει επέλθει δικαστικός συμβιβασμός) και είναι προσδιορισμένες να εκδικαστούν σε χρονικό διάστημα πέραν της τριετίας, ήτοι μετά το έτος 2018, θα μεταφερθούν προς εκδίκαση μέχρι το τέλος του έτους 2018, είτε με κατάθεση κλήσης ατελώς από τον δανειολήπτη ή τον πληρεξούσιο Δικηγόρο του εντός προθεσμίας τεσσάρων μηνών από την έναρξη ισχύος του ανωτέρω νόμου, ήτοι μέχρι και τις 19-12-2018, προκειμένου η υπόθεση να εκδικαστεί μέχρι και το τέλος του 2018, είτε σε περίπτωση μη κατάθεσης κλήσης εντός του ως άνω διαστήματος, οι γραμματείες των Ειρηνοδικείων θα επαναπροσδιορίσουν αυτεπαγγέλτως και ατελώς τις αιτήσεις που έχουν προσδιοριστεί σε ημερομηνία πέραν του έτους 2018, σε μία νέα ημερομηνία μέχρι και το έτος 2018 ιεραρχώντας τις υποθέσεις από την πιο κοντινή στο έτος 2018 έως την πιο μακρινή και από την πιο “σημαντική” στη “λιγότερο σημαντική”. Η ενημέρωση για τον προσδιορισμό της νέας δικασίμου θα γίνεται με επιμέλεια της γραμματείας, είτε με επίδοση με δικαστικό επιμελητή, είτε με κάθε πρόσφορο μέσο (φαξ, email, τηλεφωνικά), ενώ θα αναρτώνται σε πίνακα του Ειρηνοδικείου σε μηνιαία βάση και οι υποθέσεις που έλαβαν νέο προσδιορισμό, αναφέροντας τόσο τον παλιό, όσο και τον νέο προσδιορισμό δικασίμου.

• Όλες οι αιτήσεις που εκκρεμούν (έχουν κατατεθεί, δεν έχουν εκδικαστεί και δεν έχει επέλθει δικαστικός συμβιβασμός) και είναι προσδιορισμένες να εκδικαστούν σε χρονικό διάστημα πέραν των έξι (6) μηνών από την υποβολή τους –ήτοι η μεγάλη πλειονότητα των εκατόν τριάντα χιλιάδων (130.000) εκκρεμών υποθέσεων, θα πρέπει να επικαιροποιηθούν μέχρι τις 19-02-2016 (σε χρονικό διάστημα έξι (6) μηνών από τη δημοσίευση του ανωτέρω νόμου) με νέα πρόσφατα οικονομικά στοιχεία (πρόσφατα οικονομικά και φορολογικά στοιχεία, ήτοι πρόσφατα εκκαθαριστικά σημειώματα, δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος (Ε1), δηλώσεις στοιχείων ακινήτων (Ε9), μισθοδοσίες για ιδιωτικούς και δημοσίους υπαλλήλους, συνταξιοδοτικές καταβολές για συνταξιούχους, κάρτα και βεβαίωση χρόνου ανεργίας για ανέργους, μεταγενέστερα χρονικά αυτών που είχαν αρχικά κατατεθεί στο φάκελο προδικασίας. Σε περίπτωση μη επικαιροποίησης των φακέλων προδικασίας των αιτήσεων, που υπάγονται στο ανωτέρω πλαίσιο, οι αιτήσεις θα απορρίπτονται ως απαράδεκτες και μάλιστα λόγω παράβασης του καθήκοντος αλήθειας.

• Ορίζεται επίσης ότι στις εκκρεμείς υποθέσεις για τις οποίες έχει ήδη χορηγηθεί προσωρινή διαταγή, υπάρχει δυνατότητα μεταρρύθμισης και ανάκλησής της, εφόσον συντρέχει λόγος μετά την επικαιροποίηση των οικονομικών στοιχείων, πλην όμως το δικαίωμα ανάκλησης και μεταρρύθμισης προσωρινής διαταγής υφίστατο και μέχρι σήμερα και συνεχίζει να υφίσταται.

• Τέλος, ορίζεται ότι όσοι δανειολήπτες έχουν καταθέσει ήδη αίτηση υπαγωγής στο νόμο Κατσέλη, η οποία εκκρεμεί και επιθυμούν να ενταχθούν στον αναθεωρημένο πλέον νόμο, θα πρέπει να καταθέσουν καινούρια αίτηση, με ταυτόχρονη παραίτηση από την προγενέστερη αίτηση. Η συγκεκριμένη μεταβατική ρύθμιση ήταν ούτως ή άλλως αυτονόητη, πλην όμως δεν επιλύει το ζήτημα της ανισότητας ρύθμισης παλαιών και νέων αιτήσεων, καθώς θα περίμενε κανείς μία ταχεία δυνατότητα περίληψης στις εκκρεμείς αιτήσεις, οφειλών που δεν μπορούσαν να υπαχθούν με το παλαιό καθεστώς και σήμερα υπάγονται (οφειλές προς Δ.Ο.Υ., Δημόσιο, Ασφαλιστικά Ταμεία και Ο.Τ.Α.), είτε με ανακοίνωση δίκης, είτε με τον τρόπο που ορίζει το άρθρο 8 παρ. 1 εδ. Γ του ανωτέρω νόμου.